Navia de Suarna estreará este vindeiro sábado 9 de novembro un novo mural que dará a benvida a todas aquelas persoas que entren no pobo a través da ponte. A inauguración levarase a cabo ás 17.30 horas e a obra correu a cargo da artista arxentina Ana Inés Flores. Esta iniciativa foi promovida pola asociación Xuventude do Navia e está encadrada dentro do programa Aldeas Vivas, que pretende a transformación das aldeas en espazos para a vida, o emprego e a autonomía, e que se engloba dentro do proxecto‘Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente’, que promoven o Grupo de Desenvolvemento Rural Montes e Vales Orientais e a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp).
O mural sitúase na entrada principal a Navia de Suarna e a idea de pintalo naceu na asociación Xuventude do Navia, un colectivo cuxa directiva integran sete mozos e mozas deste municipio dos Ancares e que se formou a comezos deste ano logo do bo sabor de boca que lles deixaron unhas xornadas de divulgación sobre patrimonio natural e cultural dos Ancares realizadas en outubro do 2023. “Trouxemos a Navia dous días a varios expertos historiadores, biólogos e zoólogos para dar unhas conferencias e logo fixemos unha ruta por Piornedo para coñecer un pouco a etnografía da zona. Como todo saíu tan ben e quedamos encantados, tanto a xente que veu de fóra como a do concello que foi ás conferencias, pensamos en crear unha asociación porque así sería máis fácil organizarmonos e facer máis actividades”, explica Julia Gegunde, integrante de Xuventude do Navia.
Unha vez creada a asociación, unha das súas primeiras decisións foi o pintado deste mural, que substitúe a un antigo xa moi desgastado. “Está ao entrar no pobo e é o primeiro que se atopa a xente que entra a Navia pola ponte. Era un mural que pintaran os nenos do colexio hai xa case 30 anos e a verdade é que xa estaba nun estado bastante lamentable, así que pensamos que ía ter bastante impacto, ao ser o primeiro que se ve ao chegar a Navia, e decidimos facelo”, sinala Gegunde.
A pintura ten case 30 metros de longo por 1’5 de alto e á hora de decidir quen podería ser a persoa encargada de pintalo, déronse unha serie de coincidencias. “Ana [Inés Flores] vive en Valencia e eu tamén. Somos amigas e un día falando do proxecto resultou que ela quería dar un pequeno cambio á súa vida e dedicarse máis á súa paixón, as artes plásticas. Para iso tiña un proxecto de coller a súa furgoneta e ir pintando por toda España, así que todo cadrou porque ela quería saír de Valencia para pintar e nós tiñamos intención de facer este mural, así que a súa primeira parada foi en Galicia, e máis concretamente en Navia”, rememora a directiva de Xuventude do Navia.
Deste xeito, Ana tiña pensado empezar co pintado no mes de agosto, pero finalmente tivo que retrasar a súa chegada e non puido dar as primeiras pinceladas ata finais do mes de setembro. E en pouco máis de mes e medio rematou o fermoso mural que xa dá a benvida a todos os que entran en Navia: “Foi un traballo un pouco intermitente pola chuvia”. O proceso de realización non incluíu só o puramente artístico, senón que a pintora natural de Arxentina tamén se entrevistou con moitos veciños e veciñas para desenvolver a obra final. “Ana falou cun montón de xente para inspirarse e plasmar todo moi ben. E a maiores tamén lle mandamos fotos antigas dos instrumento que había antes para, por exemplo, fiar a la”, apunta.
Temática
Julia explica que, “seguindo un pouco o que fixemos nas xornadas, no mural quixemos plasmar o que son Os Ancares en xeral. Desde a súa flora, xa que aparece unha xanzá, que é unha planta moi característica da zona, ata a súa fauna, porque hai un urogallo e un oso pardo cantábrico, pasando por cuestión etnográficas propias. Deste xeito aparece un hórreo, xente facendo a mallega ou unha muller fiando la. E logo Ana aportou detalles moi chulos como unha horta con verzas e tamén pintou un par de nenos, co que quixo recordar a historia de Navia e simbolizar que aquí aínda hai nenos, futuro, e por iso forma parte do proxecto Aldeas Vivas”, indica Julia Gegunde.
Desde a asociación cren que o mural está tendo unha grande acollida. “A xente está encantada co mural e tamén con Ana, porque está moi ben que veña unha persoa nova ao pobo que se involucre tanto e que arranxe unha zona que estaba moi deteriorada. A xente acolleu moi ben a Ana e ela adaptouse tamén moi ben a Navia e aos seus veciños”, valora unha Julia que está convencida de que “a boa acollida da xente vainos impulsar a desenvolver máis proxectos para o noso pobo”, conclúe.
O Centro Comarcal de Innovación, Emprendemento e Participación Social (CIEPS), unha infraestutura de recursos humanos creada polo Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) Montes e Vales Orientais en colaboración coa Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp), continúa levando a cabo distintos proxectos que serven para cohesionar o territorio, loitar contra o despoboamento e tecer redes entre os habitantes dos 14 municipios que compoñen o ámbito de actuación do GDR. Paola C. Avella, unha nova poboadora do territorio que chegou hai catro anos desde a súa Colombia natal, desenvolve a labor de técnica en intervención social do CIEPS desde o mes de abril. Ela cóntanos en que proxectos andan inmersos e como están respondendo os veciños e veciñas da zona ás moitas iniciativas que están levando a cabo na actualidade.
– Primeiro fálanos un pouco de ti. Cando chegache á Montaña e desde cando traballas no CIEPS?
– Pois eu procedo de Colombia e levo xa algo máis de catro anos aquí. En abril comecei a traballar no CIEPS e creo que foi un paso importante para min porque está sendo unha moi boa oportunidade para retomar a miña vida profesional.
– O cambio entre Colombia e a montaña lucense imaxino que é moi grande?
– Si, supón un cambio practicamente a todos os niveis: cultura, clima, etc. Agora xa estou adaptada e síntome mellor que ao principio, pero é un proceso que segue en marcha. Traballar no CIEPS permitiume coñecer o territorio, tamén a máis persoas e, sobre todo, a cultura e as costumes da zona. Digamos que o traballo axudoume a facer unha inmersión.
– Falemos do CIEPS. Que funcións ten?
– Digamos que ten tres patas. A primeira é o Centro de Innovación e Emprendemento, onde se apoia a aquelas persoas que queren montar un negocio na súa aposta emprendedora. A outra pata é a de novos poboadores, onde xestionamos un banco de vivendas e negocios agrupado na plataforma Aldeas Vivas, que é unha páxina web que permite reunir todas esas opcións e permite que as persoas poidan ver que recursos hai dispoñibles no territorio. É dicir, que casas están de aluguer e que negocios se poden comprar ou tamén alugar. Hai bastante movemento e o obxectivo con esta iniciativa é atraer novos poboadores porque a maioría de concellos do territorio están en risco alto ou mesmo extremo de despoboación. Contamos con moita poboación maior e non hai relevo xeracional para os traballos, así que esta parte do proxecto está enfocada a atraer a persoas que queiran facer do rural o seu medio de vida.
A terceira pata é a videoasistencia para maiores de 65 anos, que é unha iniciativa na que estamos desenvolvendo un proxecto piloto. Estámoslle ensinando ás persoas maiores a interactuar cuns dispositivos electrónicos configurados especialmente para elas. Trátase dunhas tablets coas que estamos levando a cabo unhas sesións de aproximación e aprendizaxe para que poidan coñecer un pouco máis o tema dixital. Seleccionamos tres concellos (Ribeira de Piquín, A Fonsagrada e Becerreá) e un grupo de persoas que quixeran formar parte do proxecto piloto e probar como se senten coa tablet e se lles gusta ou non. Fixemos xa dúas sesións en cada un destes municipios e creo que está sendo un éxito total porque os usuarios están encantados coa tablet.
“O CIEPS divídese en tres patas. Unha primera de apoio ao emprendemento, unha segunda que busca loitar contra o despoboamento e unha última que trata de axudarlle aos maiores de 65 anos a través da videoasistencia cun dispositivo electrónico especial”
– Pódese establecer un perfil de usuarios dos proxectos que impulsa o CIEPS?
– Estamos tendo moita máis interacción coas mulleres grazas á Rede de Mulleres. Tamén participan homes, pero digamos que a maioría son mulleres, salvo na viodeoasistencia para maiores de 65 anos, onde participan homes e mulleres por igual. Pero, por exemplo, no último obradoiro de marmelada que fixemos en Pol só houbo un home. Esta Rede de Mulleres é unha iniciativa interxeracional, xa que temos mulleres moi novas, adultas e xa maiores, e está servindo para integrar a moita xente, xa que participan persoas que pertencen a asociacións, pero tamén outras que o fan a título particular.
– A Rede de Mulleres tamén está funcionando moi ben, non si?
– Si, moi ben. A min permitiume coñecer a moitas mulleres emprendendoras e con moito talento en diferentes áreas. Mulleres con moito talento que se cadra estaban un pouco invisibles, illadas, pero coas sinerxias que se fan con esta rede xuntámonos, visibilizámonos e vaise integrando a todo o mundo pouco a pouco.
– Como avanza a plataforma de Aldeas Vivas?
– Con Aldeas Vivas temos dúas vertentes. Por unha banda están os convenios que asinamos con distintas asociacións do territorio que nos están axudando a xestionar recursos, captar vivendas, empregos, terras e todo o que se poida axustar á iniciativa. Fixemos un traballo coas asociacións e varias delas están desenvolvendo propostas como encontros, espazos de reflexión ou de promoción do rural onde se visibiliza o rural desde as oportunidades que se presentan. Estas asocacións están axudando moito, pero tamén hai outra vertente autónoma, onde calquera persoa pode entrar na web, rexistrarse e dar de alta un recurso e poñelo de maneira visible para venda, aluguer, etc. Son máis de 30 as persoas inscritas xa en Aldeas Vivas, tanto nacionais como doutros latitudes que están interesadas en vir vivir a Galicia ou emprender no rural. Temos contactos de persoas de España, que nun 70% proceden sobre todo de Barcelona, Madrid, Sevilla ou doutras provincias galegas, e logo tamén contactou bastante xente do estranxeiro. A través da plataforma observamos que teñen interese en comprar, emprender ou buscar traballo persoas de Bolivia, Venezuela, Colombia, Arxentina, Estados Unidos ou Italia, entre outros países.
– Que buscan cos obradoiros que se organizan por todo o territorio?
– Sobre todo queremos visibilizar e promocionar o talento das mulleres e das persoas que se asentan nesta zona. Para iso estamos desenvolvendo todos estes espazos con temas de aproveitamento de recursos do territorio, sexan obradoiros sobre plantas medicinais, plantas en xeral, materiais ou excedentes da horta. Vemos que se tratan moitas cousas que a veces as persoas non saben facer, pero que outros souberon aproveitar moi ben ao longo de décadas este tipo de excedentes e empregábanos para beneficio propio facendo xabón, ungüentos, medicinas, preparados ou conservas. Parte do meu traballo durante estes seis meses foi atopar a esas persoas talentosas e coordinar os obradoiros ao longo dos 14 concellos que forman parte do ámbito do GDR Montes e Vales Orientais. Neste tempo xa fixemos sete e foron un éxito total de participación porque obradoiro que publicamos, obradoiro no que se cobren as prazas. Creo que este tipo de actividades espertaron un interese grandísimo porque a xente atópaas útiles para a súa vida, para o fogar ou para as súas hortas.
En Ribeira de Piquín comezou a posta en marcha do proxecto de Videoasistencia para maiores de 65 anos cunha xornada dedicada ao coñecemento do dispositivo electrónico que recibirán os usuarios que participarán nesta proba piloto. Un total de 13 persoas participaron nunha sesión celebrada no centro de día de Ribeira de Piquín baixo a dirección de Paola C. Avella técnica do proxecto.
Este programa de videoasistencia é parte do proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente, que levamos a cabo xunto coa FEGAMP.
Esta primeira sesión foi un éxito total, xa que todos os participantes amosaron as súas ganas de aprender a traballar coa tablet e tamén estivo moi implicada a traballadora social municipal. “En este primer día empezamos con un acercamiento a las personas mayores en el tema digital, hablando un poco sobre los miedos, dificultades y que ellos pudieran empezar a interactuar con el dispositivo”, explica Paola C. Avella. Este primeiro achegamento deixou unha grata sorpresa entre as persoas que interviron. “Existe mucho prejuicio de que a los mayores no les guste esta tecnología, pero lo que vimos en las sesiones es que realmente sí les gusta, sí pueden hacerlo, disfrutarlo y aprovecharlo, independientemente de la edad que tengan. Simplemente hay que facilitarles la interacción, el espacio y orientarlos un poco”, destaca Paola C. Avella.
Durante esta sesión, os maiores puideron realizar puzles, escoitar música a través de Youtube, buscar información co asistente de voz que trae incorporada a tablet, así como realizar pasatempos ou xogar ao aforcado, o dominó ou facer figuras. É dicir, tocaron practicamente todas as ferramentas de estimulación cognitiva que trae este dispositivo electrónico especialmente preparado para os maiores de 65 anos.
Como exemplo do bo desenvolvemento desta primeira xornada, Avella sinala que “habíamos programado una actividad de una hora y quedamos casi dos horas y media porque estaban fascinados con la tablet y no pensaban que fuese tan fácil y divertido, además de que la trabajadora social, que nos acompañó durante toda la sesión, y todas las gerocultoras del centro están muy comprometidas con esta iniciativa y nos estuvieron apoyando todo el tiempo”, salienta Paola C. Avella.
Tamén tirou conclusións moi positivas desta primeira sesión a traballadora social do centro de día de Ribeira de Piquín, Mari Carmen Carricajo. “La gente ha estado muy participativa, les ha gustado mucho la actividad y creo que han quedado con ganas de seguir interactuando con las tablets. La valoración de esta primera jornada es muy positiva”, indica.
Carricajo considera que os maiores aprenderán a usar os dispositivos sen demasiados problemas. “Creo que les va a ir bien porque fueron bastante autonómos ya el primer día y aprendieron rápido y muy bien. Ahora nuestra intención es trabajar en el centro de día todas las semanas y turnarse ellos las tablets o trabajar por parejas. Tenemos que ver la metodología, pero estamos contentos”, explica.
A traballadora social de Ribeira de Piquín entende que as tablets lle van aportar moitas cousas aos usuarios. “En primer lugar van a sentirse útiles porque muchos piensan que no van a aprender o no se les va a dar bien, pero después van a ver que sí son capaces. Que aprendan unos conceptos sobre las nuevas tecnologías me parece interesante y después es otra manera de socializar porque hacen actividades por parejas o por grupos y eso también fomenta el intercambio”, concluye.
Finalmente, Mari Carmen Carricajo avanza que “los juegos creo que es lo que más les va a gustar porque son juegos parecidos a los que hacemos de memoria y demás. Muchos de esos juegos los hacíamos en papel y ver que podían jugar con ellos y resolverlos en la tablet fue lo más les gustó”, asegura.
A Delegación da Axencia Tributaria en Lugo foi escenario esta mañá de mércores da presentación do proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente e da súa ferramenta Aldeas Vivas, unha iniciativa que busca loitar contra o despoboamento do rural e que nace do aproveitamento de sinerxias entre este GDR e a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp).
No acto de presentación participaron Carlos López López, presidente do GDR Montes e Vales Orientais; Paz Rodríguez Rivera, directora xeral de Desenvolvemento Rural e da Axencia Galega de Desenvolvemento Rural (Agader); Isabel Rodríguez López, Subdelegada do Gobierno en Lugo e Alberto Varela Paz, presidente da Fegamp. Así mesmo, os encargados de presentar o proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente e a súa ferramenta web www.aldeasvivas.gal foron Lucía González Louro, técnica da Fegamp; Fe Álvarez Sánchez, xerente do GDR Montes e Vales Orientais; e Román Sánchez Besteiro, técnico do Centro de Innovación, Emprendemento e Participación Social (CIEPS) de Montes e Vales Orientais.
Os primeiros en intervir foron os representantes das institucións. Isabel Rodríguez, a Subdelegada do Gobierno en Lugo, destacou que desde o Estado se puxera “sobre a mesa a problemática da despoboación rural e a necesidade de afrontar con medios e investimentos o reto demográfico”.
Pola súa banda, Alberto Varela Paz, presidente da Fegamp, destacou a importancia deste proxecto para o territorio, “un territorio duns 2.500 kilómetros cadrados e só 22.000 habitantes, con baixos índices demográficos e un alto nivel de avellentamento da poboación”, indicou. Varela Paz destacou que “a través deste estase a facer un esforzo para gañar poboación, aumentar posibilidades de emprego e crecemento local“.
A plataforma www.aldeasvivas.gal é un centro de recursos do territorio, desde vivendas para aluguer, ata traspaso de negocios, pasando por ofertas de emprego e incluso terras para traballar. Os técnicos do GDR e da FEGAMP apoiáronse nas asociacións do territorio “para poder poñer en marcha esta plataforma e que sexan tamén elas as que axuden a detectar oportunidades para visibilizar na páxina”, afirmou Román Sánchez, un dos técnicos que está a traballar no seu desenvolvemento. “Queremos conseguir que o noso territorio sexa atractivo para novos poboadores que queiran vir ou para persoas do territorio que queiran involucrarse noutras perspectivas vitais e profesionais”, engadiu.
Esta plataforma busca dar resposta á necesidade de vivendas, locais e terras de alugueiro para o asentamento de novos poboadores no territorio que abrangue o GDR Montes e Vales Orientais, ao tempo que se axuda á integración desta poboación migrante. Con isto búscase colaborar na remuda xeracional do sector agrario, que os mozos poidan levar a cabo o seu proxecto de vida sen ter que emigrar da súa comarca e promocionar o emprendemento e a creación de emprego local a partir dos novos nichos de mercado xerados pola transición dixital e ecolóxica da economía.
Para logralo, Sánchez debullou as distintas ferramentas das que dispón a plataforma e que permitirán ofertar e demandar recursos habitacionais e oportunidades laborais ou de emprendemento, establecer unha canle de contacto entre demandantes e ofertantes, así como dinamizar a práctica do alugueiro no territorio que permita reter a poboación moza local e captar e asentar poboación nova.
Esta iniciativa enmárcase dentro do proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente, que traballa para xerar un ecosistema de oportunidades de innovación para a transformación das aldeas en espazos para a vida, o emprego e a autonomía. Conta co financiamento da Secretaría General para el Reto Demográfico do Goberno de España.
Desde o Centro de Innovación, Emprendemento e Participación Social (CIEPS) de Montes e Vales Orientais insistiuse en que é primordial que “o entramado social e institucional do territorio faga súa a web e esta se converta nun referente”, ao tempo que tamén considera fundamental que “haxa moita oferta nova na web, porque xa hai distinta xente do territorio que a está vendo que esta plataforma é unha ferramenta moi necesaria e tamén moi útil”, concluíron.
Pola súa banda, Fe Álvarez Sánchez, xerente do GDR Montes e Vales Orientais, sinalou a importancia de sumar esforzos e traballar man a man coas diversas entidades que operan no territorio. Álvarez salientou que un exemplo perfecto desta colaboración é o proxecto Aldeas Vivas, no que ademais da colaboración institucional entre o GDR e a FEGAMP, está sendo de vital importancia o apoio dos Concellos do territorio. Como mostra deste apoio, os alcaldes de varios concellos do GDR Montes e Vales Orientais acudiron á presentación da ferramenta en Lugo.
A Casa Grande de Láncara acollerá o vindeiro domingo 9 de xuño unha nova xornada gratuíta dirixida ás mulleres do territorio Ancares Terras de Burón coa que seguir consolidando e tecendo a rede que se iniciou no pasado ano. Esta vez, baixo o título ‘Un territorio culturalmente diverso. Experiencias de asentarse aquí’, doce mulleres chegadas desde distintos puntos de España e doutros países como Colombia, Arxentina, Brasil, Nova Zelandia, Romanía ou Bélxica falarán nesta iniciativa intercultural sobre a súa experiencia á hora de asentarse no territorio sobre o que traballamos no Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) Montes e Vales Orientais, impulsor desta Rede de Mulleres, xunto coa FEGAMP.
A xornada, dirixida a mulleres de todas as idades, dará comezo ás 10 da mañá coa benvida a todas as participantes e a súa acreditación. Posteriormente presentarase a xornada e ao redor das 10.45 horas está previsto que se inicien unha serie de conversas nas que varias mulleres ofrecerán a súa visión en primeira persoa de como levaron a cabo o seu asentamento no territorio. A media mañá farase un mercadiño de intercambio de roupa e ás 12.45 horas será a quenda para outro grupo de mulleres chegadas desde puntos moi diversos do globo terráqueo. A sesión matutina pecharase ás 14.30 horas cunha comida de traballo na que as participantes falarán sobre como impulsar a Rede de Mulleres, facendo unha reflexión conxunta sobre este tema a partir das 16.30 horas. A tarde e a xornada pecharase cunha visita guiada á Casa de Cuba en Láncara, Centro de Interpretación da Emigración Galega, para ter memoria de que desde o noso territorio tamén partiron miles de novas poboadoras cara diferentes países do mundo.
Esta Rede de Mulleres é un elemento máis no que se apoia o programa ‘Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente’ e a iniciativa ‘Aldeas Vivas’ que impulsamos desde o GDR3 en colaboración coa Federación Galega de Municipios e Provincias (FEGAMP) e que ten por obxectivo atraer novas persoas poboadoras ao territorio da montaña de Lugo.
A xerente do GDR Montes e Vales Orientais, Fe Álvarez, explica que “o obxectivo desta xornada de intercambio e convivencia é aprender da diversidade cultural das mulleres que vivimos nalgúns dos 14 concellos que forman o GDR e reflexionar sobre como podemos axudar a asentarse ás persoas que están instalándose aquí”.
Inscrición aberta e gratuíta
O prazo para anotarse nesta xornada manterase aberto ata mediados da vindeira semana ou ata que se completen as prazas dispoñibles. Recordar que é unha xornada totalmente gratuíta para todas as mulleres que decidan inscribirse. A inscrición lévase a cabo cubrindo un formulario que se pode atopar na portada desta páxina web ou tamén se pode contactar por Whatsapp ou teléfono no 622.54.09.68.
Programa da xornada
10:00 – Benvida e acreditación das participantes 10:30 – Presentación da Xornada 10:45 – Conversas e experiencias de asentarse no territorio 12:00 – Mercadiño de intercambio de roupa 12:45 – Conversas e experiencias de asentarse no territorio 14:30 – Comida de traballo sobre como impulsar a Rede de Mulleres 16:30 – Reflexión conxunta sobre o papel da Rede de Mulleres 17:00 – Visita guiada á Casa de Cuba en Láncara, Centro de Interpretación da Emigración Galega 18:00 – Fin da xornada
O salón de actos da casa consistorial da Fonsagrada acolleu o venres 26 de abril a ‘Xornada de Emprego para Repoboar o Rural’ impulsada polo Grupo de Desenvolvemento Rural Montes e Vales Orientais e a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp). Apuntáronse varias das oportunidades que ofrece o rural galego para poñer en marcha negocios e actividades económicas a través de exemplos en primeira persoa, ao tempo que tamén se analizou a situación que atravesan distintos sectores produtivos e se intentaron trazar posibles solucións para responder ás problemáticas coas que se atopan a diario aquelas persoas que apostan por vivir e traballar no rural.
Así mesmo, presentáronse dúas ambiciosas iniciativas enmarcadas dentro das accións proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Rural Intelixente. Trátase por un lado, dun servizo de videoasistencia dirixido a maiores de 65 anos e por outro ladao, a plataforma Aldeas Vivas, coa que se busca dinamizar as aldeas converténdoas en espazos para a vida, o emprego e a autonomía.
No seguinte vídeo pode verse un resumo das persoas participantes na Xornada de Promoción do Emprego para Repoboar o Rural:
Esta ‘Xornada de Emprego para Repoboar o Rural’ foi inaugurada por Carlos López, presidente do GDR Montes e Vales Orientais e alcalde da Fonsagrada; Roberto Fernández, vogal da Comisión Executiva da Fegamp e alcalde de Ribeira de Piquín; e Pedro Blanco, Delegado do Gobierno en Galicia. Os tres expuxeron os esforzos que están levando a cabo desde as diferentes administracións para intentar evitar o despoboamento do rural e revalorizalo. “O Reto Demográfico ten como obxectivo que todo o mundo, independentemente de onde naza, teña dereito a estudar e emprender os seus negocios”, sinalou Pedro Blanco, que tamén engadiu que “estamos convencidos de que o rural ten futuro se todos traballamos a favor del”.
A benvida deu paso á primeira conferencia, que foi moderada por Ana Díaz, de Arela Comunicación Sostible e tiña como título ‘Oportunidades de traballo no sector primario e agroalimentario’. Contou coa participación de Brais Álvarez, do Sindicato Labrego Galego; David Outeiro, gandeiro da Fonsagrada que xestiona unha gandeiría rexenerativa; Manuel Cancio, adegueiro en Negueira de Muñiz e impulsor daIndicación Xeográfica Protexida Terras do Navia; e Guarina Rey, concelleira de Brión (A Coruña) e parte importante no desenvolvemento dos obradoiros compartidos que puxeron en marcha na súa vila.
Brais Álvarez abordou os problemas cos que se atopan os gandeiros á hora de emprender e desenvolver as súas explotacións, que están provocando “o peche continuo de granxas e proxectos agrarios”, alertou. Entre estas atópase a dificultade para adiantar investimentos e a excesiva burocracia coa que se atopan ás veces, que fai que se alonguen moito os trámites. Tamén incidiu na falta de relevo xeracional e aportou que a agroecoloxía podía ser unha solución.
Pola súa banda, David Outeiro explicou a actividade que está realizando na súa explotación e, seguindo a argumentación do anterior poñente, salientou que “diante de crises como as do Covid e a suba dos prezos, as granxas máis resilientes resultaron ser as que seguían sistemas de produción agroecolóxica, pola súa baixa dependencia de insumos externos”, indicou.
Mentres, o adegueiro Manuel Cancio explicou como recuperaron as antigas viñas de Negueira de Muñiz, que se estaban perdendo. “Cando empecei quedaban dúas viñas e xa se ía plantar outra cousa nunha delas. Tiven que facer case todo de novo e no ano 2001 saíu a primeira botella de viño”, recordou. Foi un proceso longo, no que tiveron que “desmontar toda a mala fama que tiña o viño de Negueira pola súa acidez, pero hai que crer no que se fai e facer as cousas ben feitas”, sinalou.
A adhesión de novos produtores acabou levando á creación dunha asociación de adegueiros a través da que pediron ser Indicación Xeográfica Protexida. “Viron que reunía posibilidades o noso viño, fixéronse estudos e ao final conseguimos esta IXP, que é un espaldarazo importantísimo porque agora é máis fácil chegar aos sitios e comercializar o noso viño”, subliñou. Máis de dúas décadas despois de iniciar este proceso, “hai botellas do noso viño que se están vendendo a 27 euros, cando empezamos comercializándoas por 1’5 euros”, destacou.
Finalmente, pechou esta primeira mesa a concelleira de Brión Guarina Rey, que rememorou todo o proceso que levaron a cabo para poñer en marcha os obradoiros compartidos cos que contan no seu concello. Rei explicou que esta iniciativa xestouse a partir de outubro de 2017 para axudarlle a un “grupo de persoas que necesitaban contar cun espazo con rexistro sanitario para poder vender os seus produtos elaborados e así poder desestacionalizar as súas vendas e aproveitar os excedentes que teñen nas súas horas e que non se perdan”, afirmou. Agora, logo de atopar a difícil financiación externa, contan “cun obradoiro de masas, un obradoiro de hortalizas e froitas, unha zona de esterilización e outra de formación para poder impartir os cursos e traballar alí”, manifestou.
Sector asociativo e público
O segundo faladoiro xirou en torno ás ‘Oportunidades de traballo impulsadas desde o sector asociativo e público’ e contou coa moderación de Patricia Vilán Lorenzo, secretaria xeral da Fegamp. As primeiras en intervir foron Verónica Marcos e SofíaGonzález, presidenta e técnica daFederación de Asociacións de Mulleres Rurais (Fademur). Marcos explicou o traballo que desenvolve Fademur, “recalcando sempre que somos unha organización feminista e progresista que integra en Galicia a máis de 70 asociacións e ten unha masa social de arredor de 10.000 mulleres, polo que somos a maior asociación de mulleres da comunidade”, salientou.
Xa nun campo máis práctico, Sofía abordou o programa de cooperativas rurais de servizos de proximidade que están apoiando desde Fademur e que se atopa no proceso de formación, pero xa tamén creando as primeiras asociacións de mulleres. “O proxecto comezou en maio de 2022 e ten previsto rematar en maio de 2025. Trátase de seis cursos de formación con certificado de profesionalidade, cinco dos cales son de atención sociosanitaria e un de cociña. Como resultado destas formacións estanse creando xa tres cooperativas lideradas por mulleres rurais”, destacou.
Tomoulles a remuda Miguel Fernández Labrada, da Fundación TerrEo, que explicou que esta fundación municipal de Ribeira de Piquín, xurdiu no ano 2021 para intentar atoparlle solución aos problemas demográficos que ten o pobo, “cunha poboación inferior a 500 habitantes, menos de 20 rapaces menores de 18 anos e unha idade media de 60 anos”, así como para artellar solucións “para as instalacións abandonadas e os terreos sen actividade que foron quedando baleiros no concello precisamente por este contexto demográfico”, indicou.
Con estes fins, a Fundación TerrEo impulsou xa tres grandes proxectos. “O primeiro foi unha explotación extensiva de porco celta de 10 hectáreas totalmente automatizada e da que no 2023 xa se empezaron a vender as primeiras unidades. A segunda iniciativa é a piscifactoría de Santalla dedicada á troita, que xerou tres empregos e sirve xa a máis de 25 clientes, ademais dos particulares que se achegan para mercar directamente, empezando as vendas a comezos deste ano. E por último a fundación xestiona dúas hectáreas de kiwi e xa está solicitada a creación dun polígono agroforestal para a zona de Montefurado”, relatou.
As encargadas de pechar este faladoiro foron Sofía Sanesteban e María José Coira, que amosaron o funcionamento da Rede de Coworkings da Deputación da Coruña. Esta iniciativa, pioneira en Galicia, comezouse a xestar no ano 2019 no marco do Plan de Emprego Local e agora “agrupa a once coworkings, viveiros de empresas e espazos colaborativos de transformación agroalimentaria”, indicaron. Cunha implantación eminentemente rural, prestan servizos a nivel supramunicipal, están especializados en sectores estratéxicos e buscan “establecer mecanismos de coordinación e colaboración na prestación de servizos a empresas e persoas emprendedoras entre os distintos espazos que a conforman”, aseguraron.
O obxectivo desta rede de coworkings é “fomentar o traballo colaborativo a través do uso de espazos de traballo compartidos e apoiar a creación e consolidación de empresas na provincia da Coruña”, manifestaron.
Videoasistencia a maiores de 65 anos
A terceira mesa redonda da xornada, baixo a epígrafe ‘Oportunidades en servizos sociais innovadores’, estivo dedicada integramente á presentación da proba piloto que se vai desenvolver na Fonsagrada do proxecto de videoasistencia dirixido a maiores de 65 anos, en colaboración cos Servizos Sociais municipais. Jorge Caleya, da empresa Zwit Project, encargada de desenvolver esta iniciativa, foi o encargado de presentala.
Trátase dunha iniciativa pioneira a nivel estatal a través da que 30 usuarios dos Servizos Sociais da Fonsagrada recibirán unha tablet xa preparada e preconfigurada para facerlles máis accesibles diferentes servizos e empregar a tecnoloxía para mellorar a súa calidade de vida.
Esta solución tablet especialmente adaptada vailles permitir aos usuarios estar en contacto continuado coa súa axenda de contactos e cos traballadores sociais, achegándolles ademais servizos dixitais e facéndolles recordatorios como as medicacións que teñen que tomar ou as visitas ao médico.
Así mesmo, nesta proba piloto poñerase a proba tamén un asistente conversacional de voz con intelixencia artificial que está en desenvolvemento na Universidade de Vigo e que serve tamén para a detección temperá de problemas de ansiedade, depresión ou mesmo de deterioro cognitivo prematuro, así que axudará tamén á prevención de doenzas como o párkinson ou o alzhéimer.
Outro dos aspectos relevantes deste proxecto é que as tablets serán un escaparate para as empresas da zona, xerando un ecosistema de emprendemento e innovación baseado nos servizos ás persoas maiores. Os emprendedores e empresas locais que teñan algo que ofrecerlle a estas personas maiores de 65 anos poderán facelo a través destas tablets, que serán como unha especie de ponte ou ventá dixital onde os segundos expoñan os servizos que ofertan aos primeiros.
Vivendas e aluguer
Posteriormente foi tempo para dúas presentacións de proxectos que impulsan distintas administracións. Marco Antonio Fernández Piñeiro, do Instituto Galego de Vivenda e Solo da Xuntade Galicia, amosou as liñas mestras do Programa VI426E da Xunta, “no que se ofrece unha plataforma informativa onde ofertantes e demandantes poden ver as vivendas”, indicou. Este programa traballa en colaboración cos concellos e Fernández Piñeiro considera que “é unha vantaxe para eles, xa que favorece o incremento de vivendas dispoñibles para o alugueiro nos seus concellos”, afirmou.
As casas que chegan á plataforma son revisadas polos Servizos Sociais de cada concello adherido e teñen que cumprir uns mínimos de habitabilidade; estar en desuso, con algunha excepción; e que poidan ser empregadas ao non ter ningunha carga a nivel xudicial. Mentres, os ocupantes tamén teñen que cumprir unha serie de requisitos.
O seguinte en participar foi o deputado Pablo Rivera Capón, responsable da área de Promoción Económica e Social da Deputación de Lugo, que falou do programa de apoio aos alugueres do organismo provincial, que conta cun orzamento de máis de 200.000 euros e busca paliar a falta de vivendas poñendo en marcha unha bolsa delas para alugar. Este programa está en marcha e tamén falou sobre outro, baixo o nome ‘Y para vivir Lugo’, centrado nos concellos da Fonsagrada, O Valadouro e Xermade.
Plataforma Aldeas Vivas
A xornada, no tocante aos faladoiros, pechouse coa presentación da plataforma Aldeas Vivas. Lucía González, Paola C. Avella e Román Sánchez, os técnicos que desenvolveron esta iniciativa, puxeron sobre a mesa as súas liñas básicas, que buscan dar resposta á necesidade de vivendas, locais e terras de alugueiro para o asentamento de novos poboadores no territorio que abrangue o GDR Montes e Vales Orientais, ao tempo que se axuda á integración da poboación migrante que chegue. Con isto búscase “colaborar na substitución xeracional do sector agrario, que os mozos poidan levar a cabo o seu proxecto de vida sen ter que emigrar da súa comarca e promocionar o emprendemento e a creación de emprego local a partir dos novos nichos de mercado xerados pola transición dixital e ecolóxica da economía”, sinalaron.
Para logralo, a plataforma dispón de varias ferramentas que permitirán ofertar e demandar recursos habitacionais e oportunidades laborais ou de emprendemento, establecer unha canle de contacto entre demandantes e ofertantes, así como dinamizar a práctica do alugueiro.
Despois desta presentación, a actividade trasladouse á Tenda de Asgafon (a Asociación de Gandeiros da Fonsagrada), onde os participantes puideron gozar dunha comida networking con produtos de quilómetro cero. A xornada pechouse pola tarde cunha visita á Ernes, en Negueira de Muñiz, onde os que se desprazaron coñeceron a actividade que desenvolve a Cooperativa Ribeira do Navia (Ribeiregas) e tamén se achegaron á historia da comuna que se instalou décadas atrás na zona.
A Casa do Concello da Fonsagrada acollerá o vindeiro venres 26 de abril unha serie de faladoiros, presentacións e actividades que conformarán a ‘Xornada de Promoción do Emprego para Repoboar o Rural’. Esta actividade está organizada polo Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) Montes e Vales Orientais e a Federación Galega de Municipios e Provincias (FEGAMP), dentro do marco do proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente financiado pola Dirección General de Políticas Contra la Despoblación pertencente ao Ministerio para la Transición Ecológica y el Reto Demográfico do Gobierno de España.
A xornada contará cun abundante programa matutino e pecharase cunha comida e xa pola tarde coa visita ao proxecto agroecolóxico da Cooperativa Ribeira do Navia, en Negueira de Muñiz. A xornada, totalmente gratuíta para os que se animen a participar, abrirase ás 10 da mañá na Casa do Concello da Fonsagrada coa benvida e inauguración a cargo de Carlos López, presidente do GDR Montes e Vales Orientais e alcalde da Fonsagrada, e de Alberto López, presidente da FEGAMP e alcalde de Vilagarcía de Arousa.
Un cuarto de hora máis tarde, ás 10.15 horas, celebrarase o primeiro faladoiro, que estará centrada nas ‘Oportunidades de traballo no sector primario e agroalimentario’. Nela participarán representantes dos Obradoiros Compartidos de Brión, Adegueiros do Navia e da Indicación Xeográfica Protexida Terras do Navia, así como membros do Sindicato Labrego Galego, que falarán sobre distintos proxectos agroecolóxicos.
O segundo faladoiro será a partir das 11 horas e xirará en torno ás ‘Oportunidades de traballo impulsadas desde o sector asociativo e público’. Coa moderación de Patricia Vilán Lorenzo, asesora xurídica da FEGAMP, contarán a súa experiencia impulsando unha cooperativa de coidados persoais a domicilio representantes da Federación de Asociacións de Mulleres Rurais (Fademur); a Fundación TerrEo explicará como se poden aproveitar os recursos produtivos desde o sector público; e coñecerase a experiencia da rede de coworkings da Deputación da Coruña.
A terceira e última mesa redonda dará comezo ás 11.45 horas e terá como temática as ‘Oportunidades en servizos sociais innovadores’. Abordarase o Zwit Project de videoasistencia e presentarase a proba piloto do programa de videoasistencia que se está realizando xunto cos Servizos Sociais de A Fonsagrada no marco tamén do proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Intelixente.
Aldeas Vivas
Tralas mesas redondas levaranse a cabo tres presentacións. A primeira, prevista para as 12.45 horas, será a do programa de mobilización de vivendas para aluguer (VI426E) da Xunta de Galicia; a segunda, a partir das 13.15 horas, será a do programa de apoio aos alugueres da Deputación de Lugo; e a terceira, desde as 13.45 horas, servirá para coñecer a ferramenta Aldeas Vivas que impulsan a FEGAMP e o GDR Montes e Vales Orientais, que é outra das liñas de traballo deste proxecto.
Ás 14.15 horas será a clausura institucional da xornada, aínda que despois haberá tempo, a partir das 14.30 horas, para unha comida networking con produtos de quilómetro cero da Asociación de Gandeiros da Fonsagrada (Asgafon) e posteriormente, a iso das 15.30 horas, aqueles participantes que o desexen poderán asistir en Ernes, en Negueira de Muñiz, a unha visita ao proxecto agroecolóxico da Cooperativa Ribeira do Navia e un achegamento á historia da Comuna que se asentou naquela zona.
Inscrición aberta e totalmente gratuíta
O prazo para anotarse nesta xornada permanecerá aberto ata o mércores día 24 ou ata que se complete o aforo da Casa do Concello da Fonsagrada. Todas as actividades da xornada, incluso a comida e a visita, serán gratuítas para todas aquelas persoas interesadas en participar. É preciso anotarse para a comida e para a visita a Ernes, xa que o transporte desde A Fonsagrada está incluído. A inscrición pode realizarse nesta ligazón. “Animamos á xente a que se inscriba porque de momento hai prazas, pero quen estea interesado que non tarde demasiado en facelo porque hai bastante demanda tanto para as mesas redondas, como para a comida networking e a visita a Negueira de Muñiz”, sinala a xerente do GDR Montes e Vales Orientais, Fe Álvarez.
